In de Leeuwarder Courant van vandaag is een opiniestuk van Tjalling van der Goot geplaatst. Hij vindt dat de Rechtbank Noord-Nederland en het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden meer dan nu moeten eisen dat professionele procesdeelnemers op zitting het Fries beheersen, in ieder geval passief. Het moet een eis voor deze functies zijn.
Klik hier voor de Friestalige versie.
Hieronder volgt de Nederlandse vertaling.
"Donderdag vond het rondetafelgesprek plaats met leden van de Tweede Kamer over de Bestuursafspraak Friese taal en Cultuur Ik heb helaas de uitnodiging om hieraan mee te doen moeten afzeggen in verband met verplichtingen elders in het land. Met name de positie van het Fries in het rechtsverkeer heeft mijn aandacht. Daarom een paar opmerkingen.
In de LC van vorige week maandag stond een interview met de president van de Rechtbank Noord-Nederland, de heer F. van der Winkel. Hij liet weten dat de rechtbank "heel erg" voor het Fries is. Om de feiten in een procedure vast te stellen, is het goed dat iemand zich in zijn moedertaal kan uiten, met name als er emoties spelen. Anders gaat veel verloren. Dat ben ik volkomen met hem eens.
Hij stelt voor om het recht op het gebruik van de Friese taal in de rechtbank af te schaffen voor de locaties Groningen en Assen. Op zichzelf kan ik mij bij dit voorstel iets voorstellen voor zover het gaat om zaken die zich hebben afgespeeld in de provincies Groningen en Drenthe. Maar bijvoorbeeld in het bestuursrecht worden de meeste zittingen in de stad Groningen behandeld. Dus als iemand beroep instelt tegen een beslissing over een beslissing in - laten wij zeggen - de gemeente Tytjerksteradiel, dan zal dit beroep worden behandeld in Groningen. Het recht om gebruik te maken van het Fries in de rechtszaal wordt dan ondergeschikt gemaakt aan een reorganisatie bij de rechtbank. Friese zaken behoren immers primair in Leeuwarden te worden behandeld. En als dat niet mogelijk is, moet het recht om Fries te spreken niet verloren gaan.
Van der Winkel zegt verder: "Wie zich van het Fries wil bedienen, moet dit vooraf aangeven." Dat is onjuist. Ja, het heeft de voorkeur als de rechtbank weet dat een rechtzoekende Fries wil spreken. Als ik weet dat een cliënt Fries wil praten, dan bel of mail ik met de griffie om dit tijdig door te geven. Meer als een soort van 'service'. In de wet staat niet dat dit recht vervalt als iemand dit vooraf niet heeft doorgegeven. Het moet voor de rechtbank (en het hof) volkomen helder zijn dat een verdachte Fries mag en kan spreken. Daarmee moet zij altijd rekening houden.
Als een rechter of een vertegenwoordiger van het openbaar ministerie geen Fries verstaat, zal er een tolk bij moeten komen. Als niet vooraf doorgegeven is, zal er geen tolk zijn. De wens om Fries te spreken betekent dan automatisch uitstel van de behandeling van de zaak. Niet alleen wil een verdachte geen uitstel, ook de rechtbank zit hierop vanwege (beperkte) zittingscapaciteit niet te wachten. Een verdachte zal dan snel afstappen van zijn wens om Fries te spreken op de zitting. Maar ook indien wel op tijd is aangeven dat Fries gesproken gaat worden, werkt het gebruik van de Friese taal negatief door op de kwaliteit van de zitting. Een tolk kan er niets aan doen, maar een gesprek via derden levert een minder nauw contact op, een minder indringend gesprek. Wat een verdachte zegt of wil zeggen, is altijd anders dan wanneer de rechter gewoon het Fries spreekt of verstaat.
Ik meen dat de besturen van de rechtbank Noord-Nederland en het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden meer dan nu mogen eisen dat iedereen ter zitting het Fries beheerst. Dat moet een harde functie-eis zijn. Als dit betekent dat niet alle rechters, griffiers en officieren in Leeuwarden kunnen worden ingezet, dan is dat maar de prijs die moet worden betaald om de wet in de praktijk effectief te maken. Niet voor niets is het Fries als enige naast het Nederlands een door het Rijk erkende taal. Die status vergt een zorgplicht van diezelfde overheid. Een zorg die niet alleen bestaat uit de wettelijke verankering van het gebruik van deze taal, maar ook uit maatregelen die het gebruik van het Fries in de praktijk bevorderen. Als die maatregelen in de praktijk niet worden ingevoerd, kan het niet anders dan dat deze wettelijk worden vastgelegd. Ik heb de wettekst alvast geformuleerd:
Elke rechter, raadsheer, griffier of vertegenwoordiger van het openbaar ministerie die bij de rechtbank Noord-Nederland of het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden van ambtswege ondervraagt, hoort, proces-verbaal van de terechtzitting opmaakt of het woord voert, is daartoe slechts bevoegd indien hij – passief of actief – de Friese taal beheerst."
