Het gaat niet goed met de opvang van jeugdigen, jong-meerderjarigen tot 23 jaar en tbs-gestelden. De justitiële jeugdinrichtingen (JJI) en tbs-klinieken hebben een fors gebrek aan capaciteit. Een en ander betekent dat jong-meerderjarigen (adolescenten) op wie het jeugdstrafrecht van toepassing is, nu worden geplaatst in een regulier huis van bewaring voor volwassenen, dat minderjarigen aan wie een PIJ-maatregel is opgelegd (ook wel jeugd-tbs genoemd) in een tbs-kliniek voor volwassenen worden geplaatst en dat tot tbs veroordeelde personen op dit moment een gemiddelde wachttijd van 8 maanden hebben alvorens zij in een tbs-kliniek kunnen worden geplaatst.
De volstrekt gebrekkige opvangcapaciteit van justitiabelen is extra wrang omdat recent door het kabinet tbs-klinieken en jeugdinrichtingen zijn gesloten. Zo is JJI Via het keerpunt in Cadier en Keer en JJI Juvaid in Veenhuizen gesloten. De tbs-klinieken in Rekken en Utrecht zijn eveneens gesloten. De tbs-kliniek in Balkbrug heeft een andere bestemming gekregen. Destijds waren er reeds zorgen over de capaciteit in de toekomst.
Een paar voorbeelden.
Ons kantoor staat een cliënt bij die een strafbaar feit heeft gepleegd terwijl hij psychotisch was. De cliënt is door de rechtbank om die reden ontoerekeningsvatbaar verklaard. Aan hem is een tbs-maatregel opgelegd. De cliënt verblijft sinds oktober 2020 in een huis van bewaring en staat sinds juni 2021 op de wachtlijst voor plaatsing in een tbs-kliniek. Het ministerie van Justitie en Veiligheid (Dienst Individuele Zaken) schat in dat de totale wachttijd acht maanden zal gaan bedragen. Tegen die tijd verblijft onze cliënt meer dan een jaar in detentie, terwijl aan hem geen gevangenisstraf is opgelegd. Tot het moment van opname in een kliniek zal onze cliënt in een huis van bewaring moeten verblijven en geen behandeling ondergaan. Het is duidelijk dat deze situatie buitengewoon onwenselijk, zorgelijk en – in onze ogen- onacceptabel is.
Van een reclasseringswerker die met regelmaat de rechtbank adviseert om het zogeheten adolescentenstrafrecht (i.e. het jeugdstrafrecht voor jongeren tussen de 18 en 23 jaar) toe te passen, is vernomen dat deze jong-meerderjarigen in voorlopige hechtenis in een regulier huis van bewaring doorbrengen in plaats van in een jeugdinrichting. Deze adolescenten verblijven dus tussen volwassenen. Het jeugdstrafrecht wordt toegepast bij jongeren tussen de 18 en 23 jaar op grond van de persoonlijkheid of de omstandigheden waaronder het feit is begaan. Voorlopige hechtenis wordt in zo’n geval normaal gesproken ten uitvoer gelegd in een jeugdinrichting. Ook hier is helder dat een verblijf in een volwasseneninrichting zorgelijk is en ten koste kan gaan van de gezondheid en ontwikkeling van de jong-meerderjarige. Een jongere op wie het jeugdstrafrecht van toepassing is, hoort in een jeugdinrichting te verblijven, niet tussen ouderen.
Van een behandelcoördinator in een tbs-kliniek hebben we begrepen dat een minderjarige van 16 jaar aan wie een PIJ-maatregel is opgelegd (plaatsing in een inrichting voor jeugdigen) niet in een jeugdinrichting maar in een reguliere tbs-kliniek worden geplaatst. Tbs wordt opgelegd aan meerderjarigen, niet aan minderjarigen. Ook hier verblijft een jongere dus tussen volwassenen, louter vanwege capaciteitsgebrek in een tbs-kliniek.
De hiervoor geschetste ontwikkeling gaat ten koste van de verdachten en veroordeelden en – op de lange termijn – ten koste van de samenleving. Jongeren die verblijven tussen volwassenen kunnen beschadigd raken. En voor een behandeling is van belang dat deze niet alleen snel kan worden gestart maar ook plaatsvindt in een geschikte instelling. Van beide is thans geen sprake. Het wordt tijd dat de politiek maatregelen op korte termijn neemt om verdere schade te voorkomen. De sluiting van jeugdinrichtingen en tbs-klinieken lijkt nu reeds contra-productief te werken.
