In het vaktijdschrift ‘Strafblad’ van uitgeverij BOOM van deze maand is door Jan Boksem en collega-advocaat uit Den Haag Job Knoester een artikel gepubliceerd over knelpunten in de tbs. Beiden zijn tbs-specialisten. Volgens de auteurs is het voor een succesvolle tbs-behandeling van belang dat deze zo spoedig mogelijk van start gaat. Ze bepleiten de gevangenisstraf in combinatie met tbs aan een maximale duur te binden. De rechter kan ook verplicht worden gebruik te maken van de wettelijke mogelijkheid om in het vonnis een advies op te nemen omtrent de (eerdere) ingangsdatum van de behandeling. Voorts stokt de doorstroom in de kliniek waardoor (weer) wachtlijsten ontstaan voor plaatsing in de tbs-kliniek. Dit betekent dat er vooral geïnvesteerd moet worden in een (nog) meer efficiënte behandeling en in goede vervolgvoorzieningen (zonder wachtlijsten). Rechters zouden kritischer dan nu moeten kijken naar het behandelverloop. Er zou daarnaast een rechtsgang voor tbs-gestelden moeten worden geïntroduceerd om de rechtspositie te verstreken bij knelpunten in de behandeling. De cijfers laten zien dat tbs werkt en dat de maatregel bijdraagt aan het terugdringen van de kans op recidive.
Klik hier voor het hele artikel of klik op deze link. Hieronder volgt een samenvatting.
Rechters leggen in toenemende mate lange gevangenisstraffen op in combinatie met TBS. Hier zit een groot nadeel aan. Als rechters vaststellen dat iemand lijdt aan een stoornis en oordelen dat een TBS-behandeling noodzakelijk is, kan de vraag worden gesteld waarom die behandeling moet worden uitgesteld. “Iemand met een hartkwaal laten we ook niet eerst een marathon lopen voordat hij wordt geopereerd.”
Vanaf 2017 stijgen de jaarlijkse tbs-opleggingen in vergelijking met de tien jaar ervoor. Er is een wachtlijst voor plaatsing in tbs-klinieken waardoor de problemen in de doorstroom al starten voordat de tbs-behandeling is aangevangen.
Indien een tbs-gestelde 24 uur ongeoorloofd afwezig is óf indien hij – terecht of onterecht – wordt verdacht van een strafbaar feit, vervalt de verlofmachtiging. Ook indien het incident reeds is geanalyseerd en de kliniek tot de conclusie is gekomen dat het behandeltechnisch van belang dat het verlof weer wordt opgestart, is dit op grond van regelgeving niet mogelijk. Dit levert ernstige problemen in de doorstroom van het behandeltraject op.
Aanpassing van wet- en regelgeving rondom tbs is vaak het gevolg van incidenten en politieke drang. Incidentenpolitiek dus. Behandelaren en terbeschikkinggestelden ervaren deze regelgeving regelmatig als onnodig en belemmerend in de behandeling. Recent nog adviseerde de Raad voor de Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) om de directe verantwoordelijkheid van de minister bij verlof te heroverwegen om de politieke druk te laten afnemen.
De rechtspositie van de tbs-gestelde bij knelpunten in de behandeling is zwak. De rechter toetst slechts tweejaarlijks of voldaan is aan de wettelijke vereisten om de maatregel te verlengen. In beginsel wordt met twee jaar verlengd als ervan moet worden uitgegaan dat de behandeling nog meer dan een jaar nodig heeft. Sinds enkele jaren bestaat het fenomeen ‘de zorgconferentie’ waarbij medewerkers van het ministerie, de kliniek, deskundigen, de tbs-gestelde en zijn advocaat bij elkaar komen om deze knelpunten te bespreken. De uitkomst van dergelijke zorgconferenties blijft (slechts) een advies aan de kliniek. Om het vertrouwen van
verdachten en terbeschikkinggestelden in de TBS-maatregel te vergroten, is het noodzakelijk dat een rechtsgang wordt gecreëerd waarmee terbeschikkinggestelden op gemotiveerde wijze knelpunten in de behandeling aan een onafhankelijke instantie kunnen voorleggen.
Tbs heeft “niet een geweldig goed imago”. In theorie kan tbs een leven lang duren. Rechters leggen tbs niet zelden op in combinatie met een lange gevangenisstraf die eerst moet worden ondergaan voordat met de behandeling wordt gestart. Mede door doorstroomproblemen loopt de gemiddelde duur van de tbs de laatste jaren weer op. Het is in zoverre niet vreemd dat verdachten en tbs-gestelden klagen over het gebrek aan perspectief en over de uitzichtloosheid van de maatregel. Toch zou het imago opgepoetst kunnen worden. Tbs kent een verhoudingsgewijs laag percentage recidivisten. De cijfers laten zien dat de TBS werkt en dat de maatregel significant bijdraagt aan het terugdringen van de kans recidive.
Kan het beter? Ja. Het zou een goed idee zijn om de TBS en de combinatie van gevangenisstraf en TBS aan een maximale duur te binden. Zo zou de maximale duur van de maatregel gekoppeld kunnen worden aan het wettelijk strafmaximum. Een andere optie is om de veroordeelde eerst een behandeling te laten ondergaan en de duur van de behandeling af te trekken van de nog te ondergane gevangenisstraf.
