Op zondag 8 november jl. is door Omrop Fryslân de maandelijkse (Friestalige) gesproken column van Tjalling van der Goot op de radio uitgezonden. Klik hier voor het beluisteren van de column.
Hieronder volgt de Nederlandse vertaling.
“Levenslang is in ons land de zwaarst mogelijke straf. Op feesten en partijen hoor ik over deze straf de gekste opmerkingen. Zo denkt een groot deel van de mensen dat levenslang niet een leven lang is, maar slechts twintig jaren. Spijtig voor de daders die deze straf van de rechters hebben gekregen maar in ons land is levenslang letterlijk een leven lang. Tot de dood. Op kantoor zeggen we wel dat de naam van de veroordeelde daarmee wordt doorgehaald. Een definitieve verwijdering uit de samenleving. Een levende doodverklaring.
Ik zal het niet hebben over het feit dat Nederland achterblijft in Europa op het gebied van de tenuitvoerlegging van deze straf. In vrijwel alle landen in Europa bestaat namelijk de mogelijkheid om na verloop van jaren in ieder geval te proberen onderzocht te krijgen om onder voorwaarden weer terug te keren in de maatschappij. In ons land niet.
De straf is echter in beweging. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft meerdere malen uitgesproken dat bij het opleggen van een levenslange gevangenisstraf de veroordeelde perspectief moet behouden om terug te keren in de maatschappij. Dat kan bijvoorbeeld door het invoeren van een rechterlijke toets na 15, 20 of 25 jaar om te bezien of de veroordeelde nog gevaarlijk is. Dat kan ook door het vragen van gratie aan de Koning. Wij kennen geen toets na verloop van jaren. De gratie is in de praktijk kansloos. Beide opties zijn dus in ons land echter geen opties. Verschillende rechters hebben reeds kritiek geuit op deze straf. Dat zijn echter tot dusver nog geen strafrechters geweest.
Afgelopen week was voor de levenslange straf een bizarre week. Twee voorbeelden.
Het noordelijke Openbaar Ministerie vervolgde in Assen twee broers wegens het plegen van een drievoudige moord. Zeer ernstige feiten. De officier van justitie liet weten dat alleen de hoogste straf passend was, een levenslange straf. Twee kantoorgenoten van mij hebben bepleit dat deze straf niet moet worden opgelegd omdat deze in strijd is met het Europese recht. Dat recht regelt immers dat ook voor een levenslang gestrafte licht aan het einde van een tunnel moet blijven. Dergelijk uitzicht is er in ons land niet. De rechtbank in Assen doet aan het einde van deze maand uitspraak.
In dezelfde week stond een andere verdachte bij de rechtbank in Groningen, 30 km verder. De verdachte zou een man en een vrouw hebben vermoord. Zeer ernstige feiten. Markant was het optreden van de officier van justitie. Volgens hem zou de zwaarste straf op zichzelf passend zijn, maar omdat in ons lang geen enkel perspectief is om als veroordeelde weer terug te keren in de vrije samenleving is deze straf - volgens hem - in strijd met het Europees recht. Daarom eiste hij de maximale tijdelijke gevangenisstraf, te weten 30 jaren. Een onverwachte nuance van het OM. Steun uit onverwachte hoek.
Twee zaken, twee verschillende officieren van justitie, maar één OM Noord-Nederland. Het OM spreekt met twee monden dus. Dat is niet zoals het OM naar buiten toe zou moeten optreden.
Zoals gebruikelijk in zware zaken is er discussie geweest tussen de alle officieren van justitie over de vraag welke straf in de eerdergenoemde zaken passend zou zijn. De meningen verschillen. Blijkbaar bestaan binnen het OM zogeheten ‘hardliners’ en ‘magistraten’, anders kan ik niet verklaren dat er zulke verschillende meningen bestaan over dezelfde straf. Officieren lijken soms net mensen. Maar als zelfs de officier van justitie al betoogt dat een levenslange gevangenisstraf in strijd is met het recht, dan lijkt het mij dat de dagen van deze levenslange straf zijn geteld.
Terug naar de regio van mijn kantoor. De rechtbank in Leeuwarden is een van de uitzonderingen in ons land. Er is in een naoorlogse Friese zaak nog nooit een levenslange gevangenisstraf geëist en ook niet opgelegd. Laat dat vooral zo blijven, hoe ernstig de feiten ook zijn. Een rechter kan nu eenmaal niet in een glazen bol kijken of een verdachte over – laten we zeggen - 20 jaren nog steeds gevaarlijk is en of de nabestaanden tegen die tijd nog altijd wraakzuchtig zijn. Tijd heelt soms de wonden. Hoewel sommige daders van verschrikkelijke feiten niet zullen kunnen terugkeren in de vrije samenleving, horen in beginsel alle daders een tweede kans te krijgen. Dat betekent dat er in elk geval een onderzoek op termijn van jaren moet kunnen plaatsvinden of onder voorwaarden resocialisatie van de veroordeelde tot de mogelijkheden behoort. Ik weet dat niet iedereen dit met mij eens is, de officier van justitie in de Groninger zaak in ieder geval wel.”
