Op zondag 6 september jl. is door Omrop Fryslân de maandelijkse (Friestalige) gesproken column van Tjalling van der Goot op de radio uitgezonden. Het is de eerste column na de zomer. Klik hier voor het beluisteren van de column.
Hieronder volgt de Nederlandse vertaling.
“Afgelopen week is duidelijk geworden dat de rechtspraak zwaar onder druk staat. Zeven rechtbanken worden ontmanteld. Het personeel hiervan zal moeten verhuizen, de burger moet ver reizen om zijn recht te zoeken. Het recht staat verder van de burger af in plaats van dichterbij. Het lijkt een vergissing, het is echter keiharde realiteit. Hoe is het zover gekomen?
In 2013 zijn tal van gerechten gefuseerd. Zo werden de rechtbanken in Leeuwarden, Groningen en Assen samengesmolten tot één rechtbank: Noord-Nederland. De gerechten in Alkmaar en Haarlem vormen sindsdien ook één rechtbank: Noord-Holland. En zo ging het door het hele land. De ‘Herziening van de Gerechtelijke Kaart’ noemde men dat. Maar waarom was dat nodig? Om de kwaliteit op peil te houden, zo luidde de onderbouwing. Ik moest destijds al glimlachen. Ik heb respect voor grote denkers en voor mensen die innovatief zijn, maar een grotere onzin dan kwaliteitsverbetering kon ik mij niet indenken. De kwaliteit gaat immers niet vooruit als drie rechtbanken bij elkaar worden gezet. Ik kan zeggen, als advocaat zie ik op het gebied van dienstverlening slechts nadelen. De contactlijnen worden groter, brieven en verzoeken blijven lang liggen, de bereikbaarheid verslechtert. En de kwaliteit van rechters zelf blijft dezelfde. Wat nu kwaliteitsverbetering? Het is een reclameslogan, maar het dekt niet de lading.
Die schaalvergroting zien wij op meer vlakken. Ook het Openbaar Ministerie is gecentraliseerd en is niet meer aanwezig in plaatsen waar recht wordt gesproken. Deze centralisatie heeft ook geen voordelen opgeleverd. Als u eens wilt zien wat er administratief mis kan gaan in strafzaken, bent u van harte uitgenodigd om eens een zitting bij de rechtbank mee te maken. Dossiers zijn niet op orde, brieven worden niet beantwoord, soms is het een regelrechte puinhoop. Geen reclame voor het rechtsbedrijf.
Ik ben wellicht enigszins cynisch, maar schaalvergroting lijkt mij denken op korte termijn. Kortzichtig dus. Men denkt alleen aan geld, niet aan mensen en zeker niet aan kwaliteit. Het zal een paar jaar kosten, maar ik vermoed dat daarna op de schreden moet worden teruggekomen.
Terug naar de rechtspraak. Zeven rechtbanken uitgekleed. Het had niet veel gescheeld of de rechtbank in de plaats van ons kantoor, Leeuwarden, zat hier ook bij. Maar het was volgens de president van de rechtbank ‘te duur’ om al het personeel in één gebouw in Groningen te huisvesten. Te duur? Als er wel geld zou zijn of ooit nog komt om één gebouw te realiseren in Groningen, dan is er ook geld om de locatie in Leeuwarden open te houden. Het lijkt bijna onwil.
De plannen komen uit de koker van de Raad voor de Rechtspraak. Deze Raad heeft veel macht. Deze club bepaalt hoe rechtbanken en gerechtshoven worden ingedeeld. Het zou een unanieme beslissing van alle presidenten van de gerechten zijn geweest, zo zei de baas van deze Raad. Een dag na het plan echter stapte de president in Noord-Holland op en werd duidelijk dat – in ieder geval – de president in Overijssel tegen had gestemd. Wat nou unaniem? Het lijkt meer op een verkooppraatje.
Natuurlijk is het voor de provincie Fryslân mooi dat Leeuwarden niet bij de zeven rechtbanken zit. Dat geldt ook voor andere gerechten die op de nominatie stonden maar uiteindelijk niet bij deze zeven rechtbanken zijn ingedeeld. Maar er is geen reden tot feest. Het lijkt erop dat zonder goede onderbouwing een traject is ingezet dat hoe dan ook moet worden afgemaakt. Waarom, niemand snapt het. Zo loopt het huurcontract van het gerechtsgebouw in Leeuwarden over vijf jaar af. Ik meen te weten wat er daarna zal gebeuren. En bij de Raad voor de Rechtspraak is het plan reeds uitgetekend van over vijf of tien jaar.
Recht dichtbij de burger. Toegankelijk, laagdrempelig. Maar niet met deze plannen!
De Herziening van de Gerechtelijke Kaart is volgens mij het begin van het eind geweest. Zouden al die rechtbanken, die nu zijn genoemd, ook moeten verdwijnen als er nog gewoon een rechtbank Almelo, een rechtbank Assen, een rechtbank Alkmaar, een rechtbank Maastricht, enz. zou zijn geweest? Ik waag het sterk te betwijfelen. Er is veel geld besteed om van verschillende locaties één rechtbank te maken. Weggegooid geld!
Geld van u, geld van mij, geld van ons allemaal. Schaalvergroting van de rechtspraak, maar ook bij het OM en de politie. Ik zie slechts nadelen. Er gaat op het gebied van financiën en organisatie veel mis bij de rechtspraak. Het draagvlak bij de burger maar ook bij de rechtsprekende rechters valt weg met deze plannen. Hoe kon het zover komen? Ik bepleit een onafhankelijk onderzoek, denk aan een parlementaire enquête, om uit te zoeken waarom miljoenen over de balk konden worden gesmeten zonder voordelen, maar met verlies van banen en van toegankelijk recht. Het doet mij goed rechters te zien die tegen hun natuur in afgelopen week op de barricade klommen. Dat doen zij niet slechts voor zichzelf, maar ook voor u en voor ons allemaal. Mijn steun hebben zij. Wie weet helpt dat.”
