Op zondag 24 mei jl. is door Omrop Fryslân de maandelijkse (Friestalige) gespro-ken column van Tjalling van der Goot op de radio uitgezonden. Klik hier voor het beluisteren van deze column.
Hieronder volgt de Nederlandse vertaling:
“Een ieder wordt geacht onschuldig te zijn totdat de rechter het tegendeel bewe-zen heeft verklaard. Dat is een zeer belangrijk principe in een eerlijk strafproces. Desondanks wordt aan deze wortel van ons strafproces getornd.
Zo weet iedereen dat iemand kan worden vastgezet op verdenking van het plegen van een strafbaar feit. Dat wordt voorlopige hechtenis genoemd. De verdachte is dan nog niet veroordeeld, maar gedurende de lopende strafzaak wordt de verdachte door justitie achter de deuren van het huis van bewaring vast gehouden. Ons land is koploper in Europa op het gebied van het toepassen van voorlopige hechtenis. Bovendien is meer dan vijftig procent van alle mensen die in ons land gedetineerd zijn voorlopig gehecht. Deze zijn dus niet veroordeeld. Het is om die reden niet gek dat in ons land een recordbedrag aan schadevergoeding wordt uitbetaald aan personen waarvan achteraf kan worden vastgesteld dat zij ten onrechte hebben vastgezeten omdat ze door de rechter zijn vrijgesproken. Anderhalve week geleden werd bekend dat afgelopen jaar een kleine dertig miljoen euro is uitbetaald. Een gruwelijk hoog bedrag dat een stuk lager zou kunnen zou kunnen worden als rechters minder snel voorlopige hechtenis toestaan. Niet elke verdachte is immers ook dader.
Zonder dat een onafhankelijke rechter definitief het bewijs heeft geleverd, kunnen in ons land evenwel al wel beperkende maatregelen aan verdachte worden opgelegd. Zo kan de rechter in eerste aanleg in het vonnis bepalen dat voorwaarden waaraan de verdachte zich moet houden dadelijk ingaan. Ook al de verdachte hoger beroep heeft ingesteld en ook als hij in hoger beroep nog vrijgesproken kan worden of een andersoortige straf kan krijgen.
Er ligt een wetsvoorstel om gevangenisstraffen die door de rechter in eerste aanleg zijn opgelegd vanaf één jaar alvast te laten ondergaan, ook al wordt hoger beroep ingesteld. Het kan dus in zo’n geval voorkomen dat een verdachte de straf heeft uitgezeten terwijl het gerechtshof in hoger beroep geen gevangenisstraf oplegt. Een zeer kwalijke zaak wat mij betreft. Het hof oordeelt in hoger beroep heel vaak anders dan de rechtbank. De gevolgen zijn enorm als iemand achteraf ten onrechte verdachte bleek te zijn. Het is dus niet alleen in het belang van verdachten, maar in ieders belang om te wachten met tenuitvoerlegging van straffen en maatregelen totdat de schuld onherroepelijk vast staat. Ook in het belang van toekomstige verdachten.
De politiek kijkt hier toch iets anders tegenaan. Zo ligt er een recent nieuw wets-ontwerp. In dit ontwerp staat dat mensen tijdelijk in hun vrijheid kunnen worden beperkt, enkel als hun gedragingen in verband kunnen worden gebracht met terrorisme of met de strijd in Syrië. Het enkel in verband brengen is reeds genoeg voor dergelijke beperkingen. Een (stevige) verdenking is geen noodzaak. Willekeur ligt op de loer. Hoe ernstig de acties in Syrië en het steunen van deze strijd ook moge zijn, het simpele in verband brengen hiermee zonder de eis van een concrete rol mag nooit een reden zijn om de teugels rondom een eerlijk proces te laten vieren.
Ik vind het een zwaktebod. Een democratische rechtsstaat, een eerlijk proces functioneert het beste als iedereen voor onschuldig wordt gehouden totdat de onafhankelijke rechter op rechtmatige wijze het tegendeel heeft vastgesteld. Het lijkt erop dat dit belangrijke principe niet voor iedereen zo belangrijk is. Ik weet uit ervaring in mijn eigen praktijk dat een dergelijke mening kan omslaan zodra iemand zelf het slachtoffer is van de steeds maar uitbreidende vrijheidsbeperken-de mogelijkheden van justitie. Ik hoop evenwel dat u zo’n ervaring niet nodig heeft om te weten dat schuldigen wel degelijk mogen worden gestraft, maar dat vrijheidsbeperkende maatregelen zoveel mogelijk moeten worden ingedamd als de rechter nog geen schuld heeft vastgesteld."
