Advocaat mr. Wim Anker is columnist voor het tijdschrift Middelpunt. Dit blad verschijnt maandelijks huis aan huis in Midden Fryslân.
In de aflevering van begin mei 2014 is onderstaande column gepubliceerd. Klik hier voor de volledige editie.
“Samen met kantoorgenoot mr. Tjalling van der Goot sta ik op dit moment Patrick S. bij die door de rechtbank te Rotterdam op 25 juli 2013 is veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf. De rechtbank is van mening dat hij twee willekeurig gekozen vrouwen van het leven heeft beroofd.
Patrick S. heeft hoger beroep aangetekend tegen dit vonnis en heeft vervolgens contact opgenomen met ons kantoor in Leeuwarden.
In de hoger beroepzaak bij het gerechtshof te Den Haag wil Patrick S. realiseren dat de levenslange gevangenisstraf van tafel gaat. Hij opteert voor een lange (tijdelijke) gevangenisstraf of een gevangenisstraf in combinatie met de maatregel TBS (verpleging in een kliniek).
Waarom die aversie tegen de levenslange gevangenisstraf?
Dit heeft te maken met het feit dat levenslang in het Nederlandse strafrecht ook daadwerkelijk een leven lang is! Dit betekent dat de veroordeelde tot die ultieme sanctie geen horizon heeft, geen enkel perspectief op een – in de verre toekomst gelegen – invrijheidstelling.
Een veroordeelde tot tijdelijke gevangenisstraf weet dat hij, tenzij er sprake is van zeer bijzondere omstandigheden, na twee derde van de straftijd onder voorwaarden in vrijheid wordt gesteld. Zie bijvoorbeeld de zaak van Volkert van der G. die is veroordeeld tot een gevangenisstraf van 18 jaren wegens de moord op Pim Fortuyn. Op 6 mei 2014 zit twee derde van zijn straf erop. Deze veroordeelden kunnen streepjes op de deur zetten en exact uitrekenen wanneer de vrijheid gloort. Een levenslanggestrafte kan dat niet.
Zelf sta ik zes personen bij die veroordeeld zijn tot een levenslange gevangenisstraf. Zij zien deze straf als een uitgestelde doodstraf, een doodstraf op termijn. Iedere dag is gelijk aan de voorgaande of de volgende, letterlijk tot de dood erop volgt.
De enige wettelijke mogelijkheid om de levenslange gevangenisstraf te bekorten is het indienen van een gratieverzoek. De koning beslist hierover, doch de inhoudelijke beslissing wordt (vanzelfsprekend) genomen door de Minister van Veiligheid en Justitie. Gelet op het huidige (harde) politieke klimaat is een dergelijk gratieverzoek volledig kansloos. De laatste keer dat gratie werd verleend aan een levenslang gestrafte was in de zaak van onze oud-cliënt Hans van Z., de Utrechtse seriemoordenaar. Die gratiebeslissing dateert van 1986.
Nederland neemt binnen de EU (28 landen) een uitzonderingspositie in. Liep Nederland zo’n twintig jaar geleden nog voorop als het ging om een humaan en liberaal strafklimaat, thans fietst Nederland achter het grote peloton van de overige EU-landen. In die landen bestaat de mogelijkheid van voorwaardelijke invrijheidstelling, is er sprake van een rechterlijke toetsing na vijftien of twintig jaar detentie of is er sprake van een effectief gratieinstrument. In Nederland niets van dat al.
Het is hoog tijd dat de nationale wetgever ingrijpt.
Tjalling van der Goot en ondergetekende pleiten voor een systeem waarbij de onafhankelijke rechter na twintig jaar detentie toetst of de levenslange gevangenisstraf gehandhaafd moet blijven. Dit betekent dat de deur naar de vrije samenleving niet op slot zit, maar voor alle levenslangen in Nederland (36 personen) op een kier staat. Door dat beetje perspectief zal ook de houding van de levenslanggestrafte binnen de gevangenis veranderen en zal er niet slechts sprake zijn van wanhoop, lethargie en moedeloosheid.
Eind 2014 weten we of het gerechtshof in Den Haag de levenslange gevangenisstraf handhaaft of dat het komt met een sanctie die wel enig uitzicht op terugkeer in de maatschappij geeft.”
