Het CJIB handelt willekeurig, niet transparant en onrechtvaardig bij het beoordelen van een zelfmeldstatus voor een veroordeelde. Dat stelt Tjalling van der Goot deze week in een TV-uitzending van EenVandaag. De aanleiding van de reportage is het oplopende aantal zelfmelders, dat zijn veroordeelden die een oproep krijgen om hun gevangenisstraf uit te zitten.
Er is sinds jaren een cellen- en personeelstekort. Daardoor is er te weinig plek om tot een gevangenisstraf veroordeelde personen tijdig hun straf te laten ondergaan. Voormalig minister voor Rechtsbescherming Weerwind besloot om die reden in 2023 voorlopig ‘zelfmelders’ niet meer op te roepen. Onderzoek van EenVandaag leert dat er eind 2023 zo’n 1100 veroordeelden zelfmelder waren, in een jaar tijd is dat aantal explosief gestegen naar ruim 4.000. Dit aantal stijgt nog steeds met ruim 500 per maand.
Zelfmelders zijn veroordeelden in minder zware zaken. 97% van de gevallen gaat het om gevangenisstraffen variërend van enkele weken tot een jaar. In een deel van die zaken zijn ook slachtoffers of nabestaanden betrokken. Zelfmelders komen vanaf het begin van hun detentie in een lichter regime dan een veroordeelde die geen zelfmelder is.
Van der Goot noemt het “voor alle betrokkenen” onwenselijk dat door de rechter opgelegde straffen niet ten uitvoer kunnen worden gelegd. Ook voor veroordeelden, want die willen hun straf zo spoedig mogelijk ondergaan. Nu is het voor veroordeelden onduidelijk wanneer ze worden opgeroepen. Ze staan stil. De meeste zelfmelders hebben ‘gewoon’ een baan, een gezin en een stabiel leven. Door het uitstellen van de tenuitvoerlegging van hun straf verkeren zij in grote onzekerheid.
Volgens Van der Goot is het volstrekt onduidelijk wanneer het CJIB iemand als zelfmelder aanmerkt en wanneer niet. Hij put uit zijn eigen praktijk. In twee vergelijkbare zaken betreffende een verkeersongeval werd een 24-jarige cliënt met een zwaardere straf, een zwaarder delict en twee dodelijke verkeersslachtoffers als zelfmelder aangemerkt terwijl een 18-jarige cliënt met een lagere straf, een minder zwaar delict en één dodelijk slachtoffer geen zelfmelder was. Er is geen duidelijk kader waaraan het CJIB de zelfmeldstatus toetst. Daardoor is het handelen ondoorzichtig en willekeurig.
Bekijk hieronder de reportage van EenVandaag.
